Te takatū ki te tono kairīwhitanga

Ka tīmata te Kōti Whenua Māori ki te rapu kōrero mō tō mema whānau, ka tirohia tuatahitia mā tō rātou ingoa.

Tērā pea he ingoa anō i te ingoa e mōhiotia ana e koe. Kōrero ki te whānau ki te mōhio:

• ki ngā ingoa katoa i whakamahia e tō mema whānau (te nuinga e taea ana e koe)
• ki ngā momo tuhituhi o tō rātou ingoa, ingoa poto rānei o tō rātou ingoa – pērā i te Joseph, Joe or Jo
• ki ngā ingoa kārangaranga.

Ka kōrero koe ki te whānau o te tangata i mate, me pātai mō ōna mātua, tuākana, tēina, tuāhine, tungāne, kuia koroua, kuia koroua tuarua, whāea, mātua, kaihana.

He momo ngā whānau katoa, nā reira ki te nui tō mōhiotanga mō tō whānau he āwhina nui tērā mō te Kōti Whenua Māori kia whānui tō rātou rangahau me te tika o te kapo atu i te huringa tuatahi.

Hei tauira, ko ngā kōrero whakapapa ka āwhina i te Kōti Whenua Māori ki te whakaū i te tangata tika i a rātou e rangahau ana i ā rātou mauhanga.

I a koe e kōrero ana ki te whānau, ki ngā hoa rānei o te tangata i mate, pātaitia rātou mehemea e mōhio ana rātou ki ngā whenua i whai pānga atu ia.

E taea ana e koe te rapu mā te ipurangi, ki ngā tari Kōti Whenua Māori rānei.

Me pēhea e rapu mōhiohio mō ngā whenua Māori

Nui atu i te 150 ngā kaporeihana Māori e tiaki whenua Māori ana. He nui ngā wā ka mahue te whai pānga atu ki ngā kaporeihana Māori i roto i ngā tono tauatanga i te mea:

• kāore te whānau i te mōhio he hea tā te mema whānau ki te kaporeihana
• kāore rānei e tāpiri ā rātou kōrero mō ēnei i roto i tō rātou tono tauatanga.

I ā ngā kaimahi Kōti Whenua Māori e rangahau ana i tō tono tauatanga, me mōhio rātou tērā pea he hea āna ki ngā kaporeihana Māori. I te mea, kāore te Kōti Whenua Māori e mau ana i ngā rārangi kaipupuri mō ngā kaporeihana – mā tēnā, mā tēnā o ngā kaporeihana ā rātou rārangi kaipupuri e mau, ā, mā te Kōti Whenua Māori rātou e tono.

Ki te kore koe e tino mōhio mehemea he hea tā tō mema whānau, me kōrero ki te whānau mehemea e mōhio ana rātou. Ki te kore, whakapā atu ki ngā kaporeihana Māori ki tō rohe me te pātai atu.

Kei te Kōti Whenua Māori tētahi rārangi kaporeihana Māori huri i te motu me ngā whakamōhiohio mō tēnā, mō tēnā.

Rēhita o te Kōti Whenua Māori mō ngā kaporeihana Māori

Me pēhea e kimi kōrero mō ngā whenua Māori

Ko tētahi mea kia whiwhi i te Kōti Whenua Māori i a koe e tono tauatanga ana, ko te tiwhikete mate o te tangata kua mate. Mehemea kāore tētahi kape i a koe, me kōrero koe ki te whānau mehemea he kape tā rātou. Ki te kore, kāore rānei koe i te kite, e āhei ana koe ki te tono ki Te Tari Taiwhenua (DIA) mō tētahi kape.

Tonoa he tiwhikete mate i Te Tari Taiwhenua

Kimihia i roto i te whānau mehemea i waiho e te mema whānau tētahi wīra. Mehemea he wīra, tērā pea he tohutohu ā rātou me aha me ō rātou whenua. Me whai ngā tohutohu i ngā tikanga o Te Ture Whenua Māori 1993 kia whakamanahia

Ko wai te hunga e āhei ana ki te tū hei kairīwhi o te whenua

Mehemea he wīra tā tō mema whānau, pānuitia mehemea he tohutohu mō te whenua Māori. Mehemea, āe, tēnā:

• ko wai te Kaiwhakaoti?
• kua whakapūmautia te wīra? – mehemea kāore anō, me whai pea kia whakapūmautia.

Mehemea kāore he kupu mō te whenua Māori, me kōrero ki ngā kaimahi ki te Kōti Whenua Māori. Mā rātou koe e ārahi whakamua.

Mehemea kāore tō mema whānau i waiho i tētahi wīra, kāore rānei koe i te tino mōhio, pai noa tēnā – ka āwhinatia koe e ngā kaimahi o te Kōti Whenua Māori.

Me pēhea koe e tono wīra ai

He mōhiohio anō mō te whakapūmau me ngā reta whakahaere